sehife 1 den 2 -e qeder.
  1  23-cu xutbe

imam Ali eleyhis-salamin [shiqshiqiyye] adlanan xutbesidir.
Agah ol! Allaha and olsun ki, ebu Quhafenin oglu (cahiliyyet dovrunde ebu Bekrin adi ebduluzza olmush, sonra Hezret Resul -sellellahu eleyhi ve alih- onun adini deyisherek Abdullah qoymushdur) menim xelifelik uchun deyirmanin orta qutbu kimi (elmde ve emelde kamillik baximindan) odugumu bildiyi halda xelifeliyi koynek kimi eynine geydi. Elm ve maarif menim feyz bulagimda sel tek chaglar, elm ve bilik semasinda qanad chalanlarin hech biri menim zirveme chata bilmez. Sonra (ebu Quhafenin oglu xelifelik koyneyini haqsiz yere geydiyine ve camaat onu tebrik etdiyine gore) xelifelik koyneyini soyunub, ondan kenara chekildim. oz ishlerim baresinde fikirleshdim ki, elsiz (ordu ve terefdarsiz) hucum edim (oz haqqimi teleb edim), yoxsa qocalari helak eden, gencleri solduran ve qocaldan, mominlerin (fesadin aradan qalxmasi uchun) olunceye qeder eziyyet chekdiyi kor qaranliga (xalqin azginligina) sebr edim. Sebr etmeyin agilli ish oldugunu gorub, gozlerimi toz, chor-chop, bogazimi ise sumuk tutdugu halda sebr etdim. Mirasimin tarac olundugunu gorurdum.
(Allah Peygemberinin - sellellahu eleyhi ve alih - vefatindan sonra xelifeliyi haqsizcasina qesb ederek xalqi azginliga duchar etdikleri vaxt islamin qorunub saxlanilmasi, daxili inqilabin bash vermemesi ve dushmenlerin ondan sui-istifade etmemeleri uchun xelifelikden chekinerek dozmeyi meslehet bildim.) Birincisi (ebu Bekr) oz yolunun sonuna chatib (iki il, uch ay, on iki gunden sonra oldu. olmemishden qabaq) xelifeliyi-ozunden sonra-ibn Xettabin (omerin) boynuna atdi. (Seyyid Rezi eleyhir-rehme deyir): Bunlari beyan etdikden sonra Hezret, mesel olaraq shair e`shanin she`rini (Amirin medhi ve elqemenin hecvi barede olan qesidesini) oxudu: (Bu she`ri iki cur izah etmek olar, birincisi) devenin donqar ve palani ustunde seferin ezab-eziyyetine qatlashdigim bu gunumle Cabirin qardashi Heyyanin dostu olaraq naz-nemet ichre kechirdiyim dunenim arasinda ne qeder ferq var. (ikinci mena ise): ve devenin beline minen menimle, seferin mesheqqet ve chetinliklerinden azad olan Cabirin qardashi Heyyanin guzerani arasinda ne qeder ferq var. chox heyretamiz ve teeccubludur ki, sagliginda xalqdan bey`etinin geri goturulmesini isteyir. Ancaq olumune bir neche gun qalmish xelifeliye omeri vesiyyet edir. Bu iki qaretchi xilafeti devenin iki doshu kimi oz aralarinda bolduler (devenin bir doshunu ebu Bekr, digerini ise omer oz Aline goturub sagdilar, devenin sahibini ise ondan mehrum etdiler). (belelikle, ebu Bekr xilafeti) hamar olmayan, sert yerde yerleshdirdi (omeri ozunden sonra xAlife etdi), halbuki omer sert ve acidil idi, onunla gorush eziyyet verici idi ve (dini meselelerde) sehvleri, (verdiyi sehv fetvalara gore) etdiyi uzurxahliqlari saysiz-hesabsiz idi. Onunla unsiyyet (hem imamin, hem bashqalarinin onunla unsiyyeti) cilovunu berk tutduqda burnunu yaralayib dagidan, cilovunu bosh tutub, oz bashina buraxdiqda ise suvarsini helak eden dikbash, itaetsiz deveye minmek kimi idi. Allaha and olsun, onun vaxtinda camaat chetinliye duchar olaraq, sehve yol verdi ve dogru yola qedem qoymadan haqqdan uzaqlashdi. Men de bu uzun muddetde (on il alti ay) dozdum ve agir mohnetle, qemle yoldash oldum.
omer de oz yolunun sonuna yetishdi (ve libasi terk etmezden once) xilafet meselesini, meni de onlardan biri guman etdiyi bir neche adamin arasinda ortaya qoydu. Perverdigara, teshkil olunmush shuradan ve etdikleri meshveretden sene penah getirirem. Camaat meni nece ebu Bekre beraber tutub, mene shekk-shubhe ile yanashdi? ish o yere chatdi ki, bu gun bele shexslerle (shura uzvu olan besh neferle) bir sirada dayandim. Bununla bele (yene de sebr edib shurada ishtirak etdim) enish-yoxushlarda onlarin ardinca getdim (meslehete gore, her yerde onlarla razilashdim). belelikle, onlardan biri paxilliq ve kinine gore haqdan el chekerek batil yola qedem qoydu, bashqa birisi Osmanin kurekeni ve qohumu oldugundan menden uz donderdi. Bashqa iki neferinse (Telhe ile Zubeyr rezalet ve alchaqligina gore) adini chekmek rusvaychiliqdir.
(omerin olumunden sonra, onun gosterishile yaradilan shurada) qovmun uchuncusu (Osman) ayaga qalxdi (haqsiz yere xelifelik meqamini qesb etdi). Yeyib bayira getmekden (chox yeyib-ichmekden shishen deve kimi) her iki terefini shishirtmishdi (onun ishi heyvanlar kimi yeyib peyin tokmek idi ve xelifeliye aid meselelere riayet etmirdi) ve onun atalarinin ovladlari da (onun qohumu olan emeviler) onunla elbir idiler. Onun dolashiq ipi chozulene qeder (sehabeler ehdlerini pozaraq yan-yoresinden uzaqlashana qeder) ishtahli deve bahar otlarinin hamisini yediyi kimi Allahin malini (muselmanlarin beytulmalini) yeyirdiler (yoxsullari ve bu mala haqqi olanlari ise mehrum, ac saxlayirdilar). Reftari qetlinin tezleshmesine, qarninin dolulugu devrilmesine sebeb oldu.
(Osmanin oldurulmesinden) sonra kaftarin boynunun tuku tek camaatin meni dovreye almasindan bashqa hech ne meni bu chetin ve boyuk ishe vadar etmedi. Her terefden ustume ele hucum chekdiler ki, izdihamdan, camaatin choxlugundan Hesen ve Huseyn ayaq altinda qaldilar. Paltarim ve ebam her iki terefden cirildi, (bey`et etmek uchun) qoyun surusu kimi meni dovreye aldilar. Bey`etlerini qebul edib xelifeliye bashladiqda ise bir hissesi (Telhe, Zubeyr ve bashqalari) menimle olan bey`etlerini pozdu, bir deste (Nehrevan Xevarici ve bashqalari) bey`etden chixdi, bezileri ise (Muaviye ve sair shexsler) Allah-tealanin itaetinden chixdilar. Sanki, muxalifler pak olan Allahin (Qeses suresinin 83-cu ayesinde) [ebedi sarayi meqsedleri yer uzunde ucaliq ve fitne-fesad toretmek olmayanlar uchun yaratdiq. Gozel mukafat perhizkarlar uchundur]-deye buyurdugunu eshitmeyibler. BAli, Allaha and olsun, bu ayeni eshidib ve ezberleyibler. Lakin dunya onlarin gozlerini qamashdirib ve dunyanin zineti ise onlari aldatmishdir. (Haqqdan el chekerek itaetsizlik etmish, yer uzunde fitne-fesad toretmishler.)
Agah olun! Toxumu ortadan yaran ve insani xelq eden Allaha and olsun, bu qeder camaat (mene bey`et etmek uchun) toplashmasaydi, hoccetin tamam olmasina komek etmeseydiler, Allah-tealanin zalimin (zulm vasitesile) doymasi ve mezlumun (onun zulmunden) ac qalmasina razilashmamalari uchun ulemalardan aldigi ehd olmasaydi xelifelik devesinin yuyenini her an onun horgucunun ustune atardim xelifeliyin sonuna evvelce verdiyim kasada su vererdim. (evveller de bu ishi etmediyim kimi indi de kenara chekiler, xelifeliyi terk edib camaati azginliq ichinde buraxardim, chunki) bilirsiniz ki, sizin bu dunyaniz menim uchun dishi kechinin asqirigi qeder deyersizdir.
Deyirler, Hezret bu sozleri buyurduqda iraq kendlilerinden olan bir kishi ayaga qalxaraq ona bir mektub verdi. O Hezret mektubu oxumaga bashladi. Oxuduqdan sonra ibn Abbas dedi: [Ey Emirel-mominin, kash ki, sozunu kesdiyin yerden nitqine davam edeydin. O Hezret buyurdu: [Heyhat, ey ibn Abbas (bele sozler bir daha deyilmeyecek, sanki) seslenib, sonra yeniden oz yerinde duran devenin shiqshiqesi idi.] ibn Abbas dedi: [Allaha and olsun, men hech bir sozun kesilmesine o Hezretin oz sozunun istediyi yere chatdirmadan kesilmesi qeder kederlenmemishdim].