Yuxarida qeyd olunanlardan melum oldu ki, Ulu Yaradani sUbut etmek UcUn lazim olan elmi delil ehtimala esaslanan istiqra (eksperimental mUshahide) metodundan behrelenir. Biz elmi delili sherh etmezden qabaq bu metodu aciqlamagi lazim bilirik. Sonra onun baresinde mUlahizelerimizi beyan ederek, onun deyerini qiymetlendireceyik ve bu metodun selahiyyet dairesini, elece de heqiqetlerin keshf edilmesinde, varliqlarin taninmasinda ona hansi derecede etimad edib esaslanmagin mUmkUnlUyUnU beyan edeceyik. Ehtimal esasinda olan istiqra (elmi mUshahide) metodunun cox mUrekkeb ve son derece deqiq olan iradi vardir. Onun baresinde herterefli shekilde mUlahize yUrUdUlUb tenqid edilmesi, ehtimal nezeriyyesi ve mentiqi istiqranin tam shekilde tehlil edilmesini teleb edir. DUshUnUlmesi heddinden artiq cetin olan bu tehlili ireli cekmeden tekce ashagidaki meseleleri izah etmeye bashlayiriq: 1. Delil getirmekde hansi metoddan istifade edeceyimizi teyin etmek ve onun merehelelerini sade ve mUxteser shekilde izah etmek; 2. Bu metodun elmi deyeri barede mUlahizeleri qeyd etmek ve onun hansi derecede etibarli olmasini mUeyyenleshdirmek. Biz bunu mentiqi tehlil ve ya riyazi mentiq esasinda deyil (cUnki, bu yol bizi cox mUrekkeb ve deqiq meseleleri ireli cekmeye mecbur eder), mehz bUtUn saglam dUshUnceli insanlar terefinden meqbul sayilan motedil bir metod ile beyan edeceyik ve sonra gostereceyik ki, Allahin sUbut edilmesinde istifade olunan bu metod, eynile gUndelik heyatda ve elmi tedqiqatlarda ishlenen ve son derece moteber bir metoddur. Sonradan qeyd olunacaq metleblerden aydin olacaq ki, Allahi sUbut etmek UcUn istifade edilen metod, adeten gUndelik heyatda ve elmi heqiqetlerin arashdirilmasinda ishledilen metod kimidir. Bele ki, bu heqiqetlerin dUzlUyUne yeqin shekilde inandigimiz kimi, bUtUn heqiqetlerin esasi olan Allahin varligini da hemin shekilde qebul edirik. Misal UcUn, siz bir mektub alirsiniz. Onu oxuyub qurtarandan sonra derhal qardashinizdan olmasi barede yeqine catirsiniz. Ve yaxud defelerle xesteleri yaxshi mUalice eden bir hekimi gorende, ona inanir ve onun mahir hekim oldugunu derk edirsiniz. Ve ya insan bir nece defe xestelenib her defede de penisilinden istifade edende ve ayri-ayri sebeblere gore orqanizminde menfi tesirler gordUkde, bele bir qeti neticeye gelir ki, bedeninde penisiline qarshi hessasiyyet (allergiya) vardir. Siz bu kimi misallarin hamisinda mUshahide ve ehtimallara esaslanan istiqra metodundan istifade etmisiniz. TebietshUnas bir alim gUnesh sisteminde apardigi elmi tedqiqat ve axtarishlarinda mUeyyen oxshar xUsusiyyetleri gorende, bu nezeriyyeni ireli sUrUr ki, planetlerin hamisi evvelce gUneshin bir hissesi olmush ve sonradan ondan ayrilmishlar. Yaxud, bu alim gUnesh sisteminde olan Neptun planetinin varligini ehtimal verende, gozle gorUnmediyi halda, sair planetlerin hereket trayektoriyalarina diqqet yetirmekle onu keshf etdi. Atomlari boyUderek mUshahide eden cihaz - mikroskop ixtira olunmamishdan qabaq, mUeyyen hadiselere diqqet

Sehifeye kec

Sehife: 1
Cemi Sehife: 2