Burada bu metod UcUn alimlerin elmi nezeriyye seviyyesinde ishletdikleri delillerden bir necesini qeyd edirik. O da ulduz ve planetlerin yaranmasi ve onlarin mensheyi baresinde olan nezeriyyedir. Orada deyilir: Planetler gUneshden ayrilmishlar. Onlar milyonlarla il once qizmar shekilde olan gUneshden parcalanib ayrilmishlar. BUtUn alimler bu nezeriyye baresinde yekdil fikirdedirler. Onlarin gUneshden ne UcUn parcalanib ayrilmasina geldikde ise, bu barede mUxtelif nezerler movcuddur. Bu nezeriyyenin esli (kokU) baresinde getirilen ve haminin qebul etdiyi deliller ashagidaki merhelelerle sUbuta yetir: Birinci merhele: Bu merhelede alimler bir nece hadiseni nezere alib hiss ve tecrUbe yolu ile ashagidaki melumatlari elde etmishler: 1. Yerin gUnesh etrafinda firlanmasi, gUneshin oz oxu etrafinda firlanmasi ile tam uyugundur ve her biri qerbden sherqe dogru hereket edir. 2. Hem Yerin, hem de gUneshin oz oxu etrafinda firlanmasi qerbden sherqe dogrudur. 3. Yer kUresi oz oxu etrafinda, ekvator xettine paralel olan orbit Uzre gUneshin etrafina firlanir. LUnesh deyirman dashinin firlandigi oxa, Yer ise hemin oxun etrafinda firlanan dashin Uzerindeki bir noqteye benzeyir. 4. Yeri teshkil eden maddeler, teqriben gUneshin de terkibinde movcuddur. 5. Kemiyyet baximindan da hem gUneshi, hem de Yeri teshkil eden maddeler arasinda mUeyyen uygunluq ve tenasUb movcuddur. Meselen, her ikisinin ekser hissesini hidrogen teshkil edir. 6. Yerin, oz oxu ve gUnesh etrafina firlanma sUreti ile gUneshin oz oxu etrafina firlanma sUreti tam uygundur. 7. Elmi tehqiqatlara esasen, Yerin yashi ile gUneshin yashi arasinda da uygunluq movcudur. 8. Yerin daxili qizmar erintilerden teshkil olunmushdur. Bu da onu gosterir ki, Yer yarandigi ilk vaxtlarda tamamile qizmar erinti halinda olmushdur. Yuxarida qeyd olunanlar alimlerin ilk merhelede hiss ve tecrUbe yolu ile elde etdikleri melumatlardir. Ikinci merhele Alimler arasinda bir ferziyye var ki, onun komeyi ile ilk merhelede mUshahide olunan bUtUn varliqlari izah etmek olar. Yeni eger bu ferziyye heqiqetde de sUbuta yetirilib dUzgUn olsa, onda bUtUn hadiseleri izah ede biler. O ferziyye ashagidaki kimidir: Yer yaradilishin evvellerinde gUneshin bir hissesi olmush ve mUeyyen sebeblere gore ondan ayrilmishdir. Bu ferziyyenin vasitesi ile evvelki meseleleri bu cUr izah etmek olar: Birinci meselede deyilir ki, Yerin gUnesh etrafinda firlanmasi ile oz oxu etrafinda firlanmasi arasinda uygunluq vardir: onlarin her ikisi qerbden sherqe dogru hereket edir. Bu ferziyyeni dUzgUn hesab etsek, onda bu iki goy cisminin hereketinde olan uygunlugun sebebi aydinlashir. cUnki, firlanmaqda olan her hansi cismin mUeyyen bir hissesi ondan ayrilsa ve hemin hisse, ip ve ya bashqa shey vasitesile ayrildigi cisimden asili veziyyetde saxlansa, hereketin davam etme qanununa esasen, ozUnUn ilkin istiqametdeki hereketini davam etdirecekdir. Ikinci meselede deyilir ki, Yerin oz oxu etrafinda

Sehifeye kec

Sehife: 1
Cemi Sehife: 7