Kitabxana

Melum oldugu kimi, Qurani-Kerim oz sozleri ile dini mefhumlari aydinlashdirir, etiqad ve emel barede camaata mueyyen gosterishler verir. Lakin Quranin meqsedleri bu merhele ile bitmir; hemin sozlerin sayesinde ve hemin meqsedlerin batininde menevi bir merhele, daha derin, daha dolgun ve genish meqsedler nezerde tutur ki, yalniz xususi insanlar ozlerinin pak qelbleri ile onlari basha dushe bilerler. Ilahi Quran muellimi olan Peygemberi-Ekrem (s) buyurur: "Quranin gozel ve xosha gelen zahiri, derin batini vardir." Bashqa bir hedisde buyurur: "Quranin batini vardir, batininin de batini vardir. Bu batinler yetmishe qeder davam edir." Ehli-beyt (e) imamlarinin kelamlarinda da Quranin batini menasi ile elaqedar coxlu metlebler qeyd olunmushdur. Bu revayetlerin esil koku "Red" suresinin 17-ci ayesinde getirilen meseldir. Bele ki, Muteal Allah bu ayede semavi feyz ve bexshishleri goyden yagan yagisha benzedir ki, yerin ve yer ehlinin heyat ve yashayishi ona baglidir. Yagishin yagmasi ile caylar ashib-dashib, vadilerin her biri oz tutumlari qederinde o sulardan goturur; seller-sular axib cereyan ederken onun uzeri kopukle ortulur, lakin kopuyun altinda camaat ucun onlarin heyatlarina faydali olan su gizlenmishdir. Bu misalda ishare olundugu kimi, insanlarin batinine heyat bexsh eden bu semavi nemet ve maarifin oyrenilmesinde camaatin idrak tutumlari bir-biri ile ferqlidir. Bezileri bu dunyanin oteri heyatinda madde ve maddi heyatdan bashqa bir sheye ustunluk vermirler; maddi isteklerinden bashqa bir sheye urek baglamir, maddi mehrumiyyetlerden bashqa hec neden qorxmurlar. Bunlar malik olduqlari muxtelif derecelerle bele, asimani maarifden qebul edecekleri en cox shey � icmali etiqadlara inanmaq, islamin emeli gosterishlerini donuq halda icra etmek ve nehayet axiret savabina nail olmaq, yaxud ilahi ezabdan qorxmaq ucun yegane Allaha sitayish etmekdir. Bezileri de fitretlerinin pakligi ve oz seadetleri sayesinde bu dunyanin bir nece gunluk oteri heyatina ve oteri lezzetlerine urek baglamirlar; bu dunyanin qazanc ve ziyani, shirin ve aciligi onlar ucun aldadici ve gozqamashdirici sheylerden bashqa hec ne hesab olunmur; dunen varliq karvaninda lezzet alanlar, bu gun ise efsane hesab olunan kecmish insanlarin heyati onlar ucun hemishe ibret dersidir. Bu kimi insanlar tebii olaraq ozlerinin pak qelbleri ile ebediyyet dunyasina regbet besleyirler; muveqqeti dunyanin muxtelif varliqlarina ilahi nishaneler gozu ile baxir, onlarin hec bir esalet ve musteqilliye malik olmasina inanmirlar. Mehz bele bir baxish ve menevi idrakla Allahin asimanda ve yerde olan ayelerinin penceresinden ilahi ezemetin sonunsuz nurunu mushahide edirler; onlarin pak qelbleri yaradilish sirlerinin derk olunmasi ile meftun olur ve shexsi menafelerin darisqal daxmasinda mehbus olmaq evezine, ebediyyet aleminin sonsuz fezasinda pervaz ederek yukselirler. Onlar asimani vehy yolu ile muteal