Kitabxana

Ya Musa! Meni xof, qorxu, vahime ile cagir. Huzurumda uzunu torpaga qoy, en sherefli vucudunla secde qil. Menimle qorxmush qelble minacat et. Butun omrunu Tovratla diri saxla. Menim yaxshiliqlarimi ve medh olmush sifetlerimi cahillere oyret, nemetlerimi onlara xatirlat. Onlara de ki, azginliga ducar olsalar ondan cekinsinler. cunki menim cezam heqiqeten agirdir.
Bu nesihetin bashlangicinda Allah-teala hezret Musaya emr edir ki, qorxu dolu qelble onu cagirsin. Bu hissede her ucu qorxu menasini bildiren xovf, ishfaq, vecl sozleri ishledilmishdir. Bu sozler demek olar ki, sinonimdir ve eyni menani bildirir. Onlarin tekrarlanmasi menanin vurgulanmasi meqsedi dashiyir. Hazirki qudsi hedisde ve bir cox aye ve revayetlerde Allah qorxusu meselesi one cekildiyinden bu barede bir qeder danishmaq yaxshi olar. Amma once qorxu mefhumunu arashdiraq.
Qorxu insanin tehluke ve ya zerer qarshisinda ozunu gosteren psixoloji durumudur. Qorxu tebii ve qeyri-iradi bir reaksiyadir. Bu reaksiya exlaqi baximdan deyerlendirilmir, yaxshi ve ya pis sifet sayilmir. Qorxu da shadliq kimi bir refleksdir. Eger bir insanin ayagina iyne batarsa o derhal reaksiya gosterir. Tehluke ile uzleshen insan ozunden asili olmayaraq qorxur, rengi deyishir. Bele bir hal istenilen bir adamda tebiidir, hetta shucaetli ferdlerde de mushahide olunur. Qurani-kerim hezret Musanin sehrbazlarin sehrleri muqabilinde reaksiyasina ishare ile buyurur: Musa bir qorxu kecirdi. Dedik ki, sen ustunsen, qorxma.
Elbette ki, qorxudan onceki muqeddimeler insanin iradesinden asili ola biler. Onlarin menfi ve ya musbet seciyyelendirilmesi mumkundur. Bezen insan ondaki qorxu hissini guclendiren hereket ve reftarlara yol verir. Meselen, qorxaq insanlar xususi ile gece vaxti tek qaldiqda uydurma tesevvurlerle qorxu hissini guclendirirler. Neticede bu qorxu ciddi ruhi sarsintiya cevrilir. Bezen ise insan xususi meshgelelerle ozundeki qorxunu azalda bilir. Meselen, gece gezintileri ile qaranliq qorxusunu canindan cixarir. Bu muqeddimeler insanin ozunden asili oldugu ucun yaxshi ve ya pis sayila biler. Eger insan qorxdugu ucun qinanirsa, eslinde bu qorxunu yaradan muqeddimeler nezerde tutulur. Qorxu ve qorxaqliq ayri-ayri mefhumlardir. Qorxu qeyri-iradidir ve yalniz tehluke ile rastlasharken yaranir. Qorxaqliq ise insanin xarakterinde mohkemlenmish bir sifetdir. Qorxaqligin rahatteleblik kimi mensheleri var. Bu baximdan qorxaqliq beyenilmir. Qorxaq insanda cetinliklere muqavimet cureti yoxdur. Beleleri muxtelif cetinliklerle mushayiet olunan ictimai vezifelerden boyun qacirirlar. Qorxaq insan kicik tehlukelerden uzaq olmaq ucun boyuk menfeetlerden mehrum qala biler.
Ereb dilinde qorxaq insan ceban adlanir. Bu soz cubn sozunden goturulmushdur. Bu sozun antonimi shuca sozudur. Eger qorxaqliq beyenilmeyen sifetdirse, shucaet musbet seciyye sayilir. Ereb dilinde cubn sozu xovf sozunden ferqlendiyi ucun xaif menasi da ceban menasi ile eyni deyil.