Kitabxana

kecmesi, onun xatirine oz sevdiyi sheylerden kecmesi mumkun deyildir. Amma, eger bu barede onun sevdiyi sheylere olan mehebbet quvvesinden guclu olan mueyyen eqideye malik olsa o eqide yolunda fedakarliq edecekdir. Meselen, edalet ve ehsanin yaxshi emel olmasina eqidesi olsa, bu halda daha guclu temayul sebebi ile nisbeten zeif temayullerden el ceker. Qelbe nufuz eden bu guclu eqide insanda yalniz boyuk ruha malik oldugu halda vucuda gelir. Misal kimi getirilen bu eqide maddi ve sherti ishler namine hec vaxt maddiyyatin fovqunde dayanan menevi sheyleri kenara vurmayacaq, neticede ise edalet bashqalarina ehsani yuksek, ali merhelesini derk edecek. Insanin bu ruhi ve menevi proqramlara o vaxt ehtiyaci olar ki, ozunun heqiqi mehebbet ve qardashliq hissini heyata kecirmekde aciz olsun. Her bir muselmanin malik olmasi vacib olan birinci dereceli xususiyyet budur ki, sair muselmanlarla qardashliq hissini ozunde vucuda getirsin. Eger nefsani isteklerin, xudbinlik ve tekebburun qelebe calmasi sebebi ile ozunde qardashliq hissini vucuda getirmekde aciz olsa (ekser hallarda da acizdir), islami gosterishlere tabe olaraq edalet ve ehsanciliq eqidesini oz nefsinde quvvetlendirsin. Bu merhelede de aciz olan shexsin ise yalniz adi muselmandir, batinde ise ilahi vilayet dairesinden kenara cixmishdir ve Imam (eleyhis-salam)-in buyurdugu kimi, Allahin ona qarshi lutfu ve diqqeti yoxdur.
Ekser hallarda inadkar nefsani istekler ve ehtiras quvveleri insanda tugyan edib ona qelebe calir, neticede neinki kamil eqide quvvesini oz vucudunda tekmilleshdirib inadkar nefsani quvvelere ustun olmasi, hetta vicdaninda edalet istemek eqidesini tapmaq xeyli cetin olur. Mehz bu sebeb gore insanda heqiqi qardashliq hissi olmadan, bu shuur formalashmadan qardashliq huququna riayet etmesi en cetin dini telimlerdendir. Buna gore de Imam Sadiq (eleyhis-salam) Meli ibni Xenisin qardashliq huququ baresinde verdiyi suala cavab vererken onun halini nezere aldi, onun bu huquqlari bilenden sonra emel ede bilmemesinden ehtiyat etdiyi ucun onun bacarigindan artiq izahat vermedi.
Meli ibni Xelnis deyir: Imam Sadiq (eleyhis-salam)-dan, bir muselmanin bashqa muselman uzerindeki haqqinin neden ibaret oldugunu sorushdum. Imam (eleyhis-salam) buyurdu: �Her bir muselmanin bashqa muselman uzerinde yeddi vacib haqqi var ki, bunlardan her biri hemin muselmanin ozune de vacibidir. Bu yeddi huquqdan her hansini tapdalasa, Allahin vilayet, hokumet ve itaetinden cixmishdir ve Allah terefinden onun ucun hec bir nesib yoxdur.
Meli: �Sene feda olum, o huquqlar hasidir?
Imam (eleyhis-salam): �Ey Meli! Menim sene ureyim yanir, qorxuram ki, bu huquqlari zay edib hifz etmeyesen, oyrenib emel etmeyesen!
Meli: �Allahin komeyi ile, emel ederem.
Sonra Imam (eleyhis-salam) yeddi huququ beyan edib buyurdu: �Onlarin birincisi ve en sadesidi budur ki, muselman qardashin ucun ozune