Biz meadin ozune etiqad beslemekden elave, onun cismani olmasini da dinin zeruri meselelerinden hesab edirik. Bunu Quran ayeleri tam ashkarliqla gosterir, o cumleden, Meger insan guman edir ki, Biz onun sumuklerini cem etmeye qadir deyilik? Qadirik, hetta onun barmaqlarini da yeniden duzeltmeye qadirik! cismani mead Qiyamet oyanishindan, bedenin curuyub mehv olmasindan sonra, insanin yeniden evvelki forma ve veziyyete qaytarilmasindan bashqa bir shey deyildir. Cismani meadda, Quranin beyan etdiyi bu qederden artiq tefsilatla etiqad beslemek vacib deyildir. Meselen, hesab-kitab, sirat, mizan, cennet, cehennemin varligi kimi meselelerde Quranin buyurdugu qederle kifayetlenmek lazimdir.
 Tehqiqatcilardan, mutefekkirlerdan bashqa bir kesin derk etmekde aciz olduqlari bezi meseleler barede elm ve merifet kesb etmek, Eger bir sheye teeccub etmek isteyirsense, onda onlarin curuyub torpaq olandan sonra yeni bir xilqetde olacagiqmi demeleri teeccubludur. Meger Biz ilk defe yaratdiqda (ilk xilqetde) aciz qaldiq ki (Qiyametde de diriltmeye aciz olaq)? Amma onlar (bu qeder ashkar delillerle) yene de yeni oyanishda (Qiyamet oyanishinda) shekk-shubhededirler.
 Qiyamet baresinde ele bu qeder eqideyle kifayetlenmek lazimdir ve bundan artiq zeruri deyildir. O cumleden, qiyamet oyanishi eynile bu bedenlerledir, yoxsa onlarin oxshari olan bendelerle? Ruh da beden kimi mehv olub aradan gedir, yoxsa qiyametde oz bedenine daxil olana qeder diri qalir, Mead ve qiyamet oyanishi tekce insanlar ucundur, yoxsa butun canlilar ve heyvan novleri de dirildilecekdir., Bendelerin dirildilmesi tedrici olacaq, yoxsa bir defeye? ve s. kimi meseleler. Meselen, umumi halda behisht ve cehennemin olacagina inanmaq vacibdir, amma hal-hazirda movcud olub-olmamasi, goylerde ve ya yerde, yaxud da birinin goyde, digerinin ise yerde olacagi barede tehqiqat aparmaq zeruri, vacib deyildir. Hemcinin, mizanaa inanmaq umumi halda vacibdir, amma onun menevi terezi, yaxud adi ikigozlu tereziler kimi olmasina dair elm tapmaq vacib deyildir. Habele, sirata umumiyyetle inanmaq vacibdir amma onun letif ve nazik bir cisimden teshkil olunmasi, yaxud meqsedin menevi mohkemlik olmasina inanmaq vacib deyildir. Xulase, siratin cisimden teshkil olunmasina inanib-inanmamaq muselmanciligin esas shertlerinden deyildir.
 Beli, mead barede Islamin getirdiyi sade ve haminin dushune bildiyi eqide budur. Eger insan Quranin ishare etdiyinden daha artiq melumat kesb etmek istese ve qiyameti inkar edenler, shekkde olanlar, onun isbati ucun eqli delil ve hissi tecrube getirilmesini isteyenlerin icad etdikleri shubheler muqabilinde qaneedici delil tapmaq isteyen bir shexs ozunu sonsuz ve murekkeb elmi mushkullere salar. Din hec vaxt mutekellimlerin, filosoflarin kitablarindaki movcud olan heddinden artiq metlebe inanmagi teleb etmir. Habele dini, ictimai ve siyasi zeruretler de bize o kitablardaki muxtelif behslere, meqalelere vadar etmir. Onlardan bezilerinin o qeder de faydasi yoxdur ve vaxtin telef olmasina,

Sehifeye kec

Sehife: 1
Cemi Sehife: 3