Kitabxana
16_Meadshunasliq
onun vucudunda tedricilik, elece de zaman ve mekandan asili olan maddi xususiyyetler yoxdur.
Eqli tedqiqatlar da Qurani-Kerimin ruh baresindeki nezeriyyesini tesdiq edir. Bizim her birimiz oz heqiqetimizi derk ederek onu "men" tebiri ile ifade edirik. Bu idrak insanda hemishe movcuddur. Hetta bezen insan ozunun bashini, elini, ayagini ve sair uzvlerini, hetta butun beden uzvlerini unudur, lakin "men", yaxud "oz"luyun movcud oldugu vaxta qeder "men"in ozu onu derrakesinden xarice cixmir ve mushahide olundugu kimi bunda bolgu ve hisselere bolunmek de tesevvure sigmir. Insan bedeni hemishe deyishikliye meruz qaldigina, ozu ucun muxtelif mekanlar secdiyine ve muxtelif zamanlar kecirdiyine baxmayaraq, "men" adli heqiqet hemishe sabitdir ve onun heqiqeti hec vaxt deyishilmir. Demeli, bu anlam maddi olsaydi bolgu, zaman ve mekan sheraitini, elece de deyishilme kimi maddi xususiyetleri qebul ederdi.
Amma beden bu kimi xususiyyetlerin hamisini qebul edir ve ruhla elaqeli olduguna gore bu xususiyyetler ruha da aid edilir. Lakin azaciq diqqet yetirmekle aydin olur ki, "o vaxt" ve "bu vaxt", "bura" ve "ora", "bu shekil" ve "o shekil", "bu teref" ve "o teref" ve s. hamisi bedenin xususiyyetleridir ve ruh bu kimi xasiyyetlerden uzaqdir ve bu nisbi deyishiklikler yalniz beden vasitesile ruha aid edilir.
Bu beyanin oxsharini ruhun xususiyyetlerinde olan elm, shuur ve idrak ve s. xususiyyetler barede de demek olar. Aydindir ki, eger elm maddi xususiyyete malik olsaydi maddeye tabe olaraq boluner, zaman ve mekani qebul ederdi.
Elbette, bu eqli behsin miqyasi cox genishdir ve bunun ardinca coxlu suallar yaranir ki, bu kitabin hecmine uygun deyildir. Onun baresinde yuxarida qeyd olunanlar sadece ishare xarakteri dashiyirdi; elave melumat almaq ucun islami felsefe kitablarina muraciet etmek lazimdir.
Sethi bir baxishla olum insanin mehv oldugunu xatirladir ve heyatin yalniz doguldugu vaxtla olduyu vaxt arasinda yerleshen qisa bir zaman mehdudesini ehate etdiyini catdirir. Islam ise olumu insanin heyatin bir merhelesinden diger bir merhelesine neql olunmasi kimi tefsir edir. Islam nezerinde insanin ebedi bir heyati vardir ki, onun ucun hec bir son tesevvur olunmur, ruhun bedenden ayrilmasindan ibaret olan olum onu heyatin diger bir merhelesine daxil edir ki, orada xoshbext ve ya bedbext olmasi olumden qabaqki heyat merhelesinde yaxshi ve ya pis emel sahibi olmasindan asilidir.
Peygemberi-Ekrem (s) buyurur: "olmekle mehv oldugunuzu hec vaxt guman etmeyin, eksine bir evden bashqa bir eve neql olunursunuz."
Quran ve sunneden melum olur ki, insan olum ile umumi Qiyamet arasinda mehdud ve muveqqeti bir heyata da malikdir; bu, dunya heyati ile axiret heyati arasinda vasite ve berzex hesab
Sehife: 2
Cemi Sehife: 8