Kitabxana

uzerine qoydugu vezifeden boyun qacirmaq isteyirler.
"Maide" suresinin 148-ci ayesinde kafirlerin uzr getirmeleri haqqinda bele oxuyuruq:
لَوْ شاءَ اللهُ ما اَشْرَكْنا وَلا آباؤُنا وَلا حَرَّمَنا مِنْ شَـْيء
"Bununla da onlar oz gunahlarini Allahin boynuna yixirdilar."
"Nehl" suresinin 35-ci ayesinde ve
"Zuxruf" suresinin 20-ci ayesinde de buna oxshar sozler gelmishdir.
"Zuxruf" suresinin 20-ci ayesinde bele oxuyuruq:
وَقالُوا لَوْ شاءَ الرَّحْمانُ ما عَبَدْناهُمْ
"Eger Allah isteseydi, biz onlara (butlere) sitayish etmezdik".
Allah-teala ise onlarin bu behanelerini redd ederek buyurur:
اِنْ هُمْ اِلاّ يَخْرُصُونَ
"Onlar yalniz yalan danishirlar".
Imam Huseyn eleyhisselamin mubarek bashini Sham sheherinde Yezid ibn Muaviyenin yanina getirdiler. Yezid evvelce bir sher oxudu. Sonra uzunu orada toplashanlara tutub dedi: Bu bashin sahibi deyirdi: "Men rehberlik etmeye Yezidden ustunem. Deyesen o, Quranda Allahin gonderdiyi bu ayeden xebersiz olub:
قُلِ اللّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكَ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَتُذِلُّ مِنْ تَشاءُ...
"De ki, Ilahi, ey mulklerin sahibi! Sen istediyin shexse hokumet verersen, istediyin shexsden hokumeti alarsan, istediyin shexsi eziz edersen ve istediyin shexsi zelil edersen".
Yezid tarixin en boyuk ve dehshetli cinayetlerini etdikden sonra bele deyir:
"Allah-teala bizi hokumete catdirdi." O, bu sozle ozunun dehshetli cinayetlerini ort-basdir etmek isteyirdi.
Cebr ve ixtiyar behsi islam aleminde en qedim ve mubahiseli meselelerdendir. Lakin bu barede bir noqteye diqqet yetirmek lazimdir. O da insanlarin azad ve ishlerinde ixtiyar sahibi olmagidir. Biz vicdanimizla derk edirik ki, elimizin hereketi ureyimizin doyunmesi ile ferqlidir. cunki ureyimizin doyunmesi oz ixtiyarimizda deyil. Amma elimizin hereketi oz ixtiyarimizdadir. Diger bir misal: shehere cekilmish su borularini tesevvur edin. Borular evvelce su menbeyinden shehere, sonra kucelere, daha sonra ise evlere cekilir. Borularla axan suyun evvelce shehere gelib, sonra evlere axmasi bizim elimizde deyil. Amma suyu acib ishletmek ve ya baglamaq bizim ixtiyarimizdadir. Bizim heyatdaki ishlerimiz de beledir. Onlarin bir miqdari Allahin ixtiyarinda, bir miqdari ise oz elimizdedir. Demeli, gorduyumuz ishleri tam Allahin boynuna yixmaq duz deyil. Elece de butun hadiseleri insanlarin iradesine bagli etmek de duzgun deyil.
1. Tereddud: Bir ishi gormek isteyende tereddud edirik. Yeni bu ishi gorum, yoxsa gormeyim. Bu, bizim ixtiyarli olmagimiza delalet edir.
2. Peshman olmaq: Gorduyumuz bezi ishlerden peshman oluruq. Demeli, bu ishi etmeye de bilerik.
3. Edeblendirmek: Bir shexsi edeblendirmek isteyirik. Bu onu gosterir ki, o shexsde de edeblenmek qabiliyyeti ve iradesi movcuddur. Demeli, o ixtiyar sahibi olan bir shexsdir.
4. Tenqid: Bir-birimizin ishlerimizi tenqid edirik. Demeli, biz insanlar tenqid olunmamaq ucun duzgun hereket ede bilerdik. Netice aliriq ki, muxtelif behaneleri,
"biz mecburuq",
"bizi Allah bu cur yaradib",