semimi oldugu uze cixir. Meselen, sinifde muellime tez-tez sual veren shagird oz hereketlerinin sebebini arashdirmalidir. Olmazmi ki, hemin suallar dersden sonra unvanlansin? Bezileri deye bilerler ki, dersden sonra muellimi saxlamaq cetin olur. Bashqa bir sual yaranir: Ne ucun muellim suali cavablandirdiqdan sonra shagird onunla razilashmaq istemir? Goresen onun meqsedi ozunu elmli gostermek deyil? Heqiqeti uze cixarmaq namine mubahise eden insan qarshi terefin yeterli delillerinden sonra inadkarliq gostermir, duz movqe tutmadigini etiraf edir. Gorduyumuz bir cox ishler insanlarin diqqetini celb etmeye xatirdir. Sadece bu meqsedimizi muxtelif yollarla perdeleyirik. Beli, insan onu herekete getiren amillere diqqetli olmalidir. Psixoloji zedelerle bagli aparilan tedqiqatlardan sonra aydin olmushdur ki, bezen insan qelbinin derinliyinde menfi niyyetler gizlenir. Nefs min yolla bu niyyetleri gizlemeye calishir. Bu sebebden de ozunutanima ve ozunuterbiye ucun insan uygun tecrubelerden istifade etmelidir.
 Aydin oldu ki, nefs insani iki yolla aldadir. O ilk addimda heqiqetleri tehrif olunmush shekilde gosterib, insani ilahi merifetden mehrum etmeye calishir. Onun ikinci ishi insanin ixlasini, semimiyyetini, ishi Allaha xatir gormesini elinden almasidir. Insanin niyyeti qeyri-ilahi olduqda Allah terefinden qebul edilmir. Qeyd etmeliyik ki, Allah-teala shirk qatqili emeli de redd edir. Yeni hem bashqalarina xatir gorulen ish, hem de Allahla yanashi bashqalarina xatir gorulen ish meqbul deyil. Imam Sadiq (e) buyurur: Allah-teala buyurur: En ustun sherik menem. oz emelinde bashqasini mene sherik qoshanin (bashqasinin raziligini gudenin) emelini qebul etmerem. (Onu hemin sherikin ixtiyarina vererem.) Yalniz mene gore yerine yetirilen emel bashqadir (menim terefimden qebul olunur).
 Demek, hem heqiqetlerle tanishliqda, hem de oz reftarlarimizda nefse diqqetli olmaliyiq. cunki nefs insani muxtelif yollarla aldadir, heqiqetlerle tanishliga mane olur. O hem de qeyri-ilahi niyyetleri meydana cekir. Exlaq alimleri nefsin hiylelerini nezere alaraq insanin ozunu terbiye edib semimi addim ata bilmesi ucun muxtelif yollar gosterir.