Kitabxana

yerde olduqda, ister-istemez lezzetlerin ardinca dushecekler. Bu felsefenin ardicillari cemiyyeti tam shekilde zahidlik ve riyazet ile uygunlashdirmaq ucun hicabi qadinla kishi arasinda bir nov manee kimi yaratmish ve umumiyyetle insan hissini tehrik eden her bir sheye qarshi mubarize aparmishlar. Bu nezeriyyeye esasen hicab, evlenmeyin cirkin, subayligin ise muqeddes olmasini iddia eden tefekkur terzinin tebii neticesidir. Riyazet ve terki-dunyaliq ideologiyasi mal-dovlet ve servet meselesinde feqirliyin yayilmasi ve butun maddi vasitelerin redd olun-masi felsefesini yaratdigi kimi, qadinlar baresinde de subayliq ve gozellikle muxalifet felsefesini yaratmishdir. Muxtelif xalqlarin, o cumleden hindularin ve bezi teriqet sheyx-lerinin arasinda umumi qayda olan saclarin uzun saxlanmasi da gozellikle muxalifet, shehvetle mubarizenin tezahurlerinden, maddi lezzetlerden uzaq olmaq ve riyazete meyl felsefesinin neticelerindendir. onlarin iddiasina gore, sacin qisaldil-masi shehvet hisslerinin guclenmesine, uzadil-masi ise zeiflemesine sebeb olar. Burada cox yaxshi olar ki, bu movzu ile elaqedar olaraq Bertrand Rasselin sozlerini qeyd edek. o, ozunun "aile qurulushu ve exlaq" adli kitabinin 30-cu sehifesinde yazir:
"... xususile mesihiyyetin ilk caglarinda Senpol (Muqeddes Pols) terzi-tefekkuru kilse terefinden yuksek sur"etle yayilmaga bashladi, subayliq ozune muqeddes mefhum aldi ve insanlarin coxu sheytani zelil etmek ucun sehrlara uz tutdular. Sheytan onlarin beyinlerini shehvet texeyyulu ile doldurduguna gore onu zelil etmek isteyirdiler. Kilse eyni zamanda hamama getmekle, bedeni temiz saxlamaqla ciddi shekilde mubarize aparirdi. cunki kilse hakimlerinin nezerince, bedenin bedii cohresi insani gunaha teref sovq edir. Bunun muqabilinde ise bedenin cirkli saxlanmasini var gucu ile terifleyir, bedenin ufunetli iyini "muqeddes iy" kimi qeleme verirdi. Senpolun nezerine gore bedenin temiz, pak- pakize saxlanib bezedilmesi ruhun pakligi ile ziddiyyet teshkil edir. onun nezerine gore bedendeki bit-bire allahin mirvarile-ridir." Burada bele bir sual yaranir: umumiyyetle, besherin riyazet ve terki-dunyaliga meyl etmesinin sebebi nedir? axi insan tebiet ve fitret etibari ile lezzetseven olmalidir. Lezzetlerden qacmagin ve ozunu onlardan mehrum etmeyin mueyyen bir delili olmalidir. Bildiyimiz kimi, terki-dunyaliq ve maddi lezzetlere qarshi eks movqe secmek dunyanin muxtelif menteqelerinde movcud olan cereyanlardan biridir. onun sherq olkelerindeki merkezi Hindistan, qerb olkelerindeki merkezi ise Yunanistan olmushdur. Felsefi cereyan-lardan biri kimi Yunanistanda revac tapan Kelbi ideologiyasinin ardicillari feqirliyin terefdari ve maddi lezzetlerin muxalifi idiler. Bele bir tefekkur terzi ve eqide usulunun meydana gelme sebeblerinden biri de beshe-riyyetin heqiqete catmaq meyli olmushdur ki, bu meyller bezi ferdlerde ifrat derecesine catmishdir. Diger terefden onlar inanirdilar ki, heqiqetlerin keshf olunmasi ruh ucun yalniz o vaxt muyesser olacaqdir ki, beden ve ona aid olan cismani meyllerin qarshisi alinsin. Bunu da yuxaridaki etiqadlara elave etdikde, tebiidir ki,