| Geriyə | Mündəricat | Növbəti |
«Aşkarda günah etməkdən çəkin. Çünki bu iş ən böyük günahlardan biridir.»[8]
Bu haqda başqa bir hədisdə imam Rza (ələyhissəlam) buyurur:
اَلْمُسْتَتِرُ بِالْحَسَنَةِ يَعْدِلُ سَبْعِينَ حَسَنَةً، وَالْمُذِيعُ بِالسَّيِّئَةِ مَخْذُولٌ
«Yaxşı işini camaatdan gizlədən şəxsin savabı 70 bərabərdir. Aşkarda günah edən şəxs isə xalq arasında xar olacaqdır».
7. Böyük şəxsiyyətlərin günahı.
Cəmiyyətdə nüfuzlu şəxsiyyətlərin günahları adi adamların etdikləri günahlardan fərqlidir. Ona görə ki, adlı-sanlı adamların şəxsiyyəti iki cəhətdən formalaşıb:
1. Fərdi cəhət.
2. İctimai cəhət.
İctimai nüfuza malik olduqları üçün onların günah etməsi cəmiyyətdə mənfi əhval-ruhiyyə yaradıb, ətrafdakıları pis yola çəkə bilər. Adi bir nümunəyə diqqət edək: əgər bir adam başqasının əlindən çirkli bir suyu alıb içər və xəstələnərsə, burada suyu verən şəxsi yox, onu içən təqsirləndirilir. Amma əgər bir şəxs çox gözəl xarici görünüşü olan bir dondurmanı alıb yesə və zəhərlənsə, burada dondurmanı istehsal edən zavod günahlandırılır. Çünki bu zavoddan dondurmanın aşağı keyfiyyətdə istehsalı gözlənilmir. Böyük şəxsiyyətlər də belədir. Camaat onlardan günah hərəkət gözləmirlər. Elə buna görə də onların günahı adi camaatın günahları ilə fərqlidir və bağışlanılmazdır.
«Haqqə» surəsinin 44-48-ci ayələrində Allah-taala buyurur:
وَلَو، تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الاَْقاوِيلِ ـ لاَخَذْنا مِنْهُ بِالَْيمِينِ ـ ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِين ـ فَما مِنْكُمْ مِنْ اَحَد حاجِزينَ
«Əgər Peyğəmbər demədiyimiz bə’zi sözləri Bizim adımıza yalandan çıxarsaydı, əvvəlcə onun gücünü alıb, sonra şah damarını kəsərdik. Və heç biriniz onu qoruya bilməzdiniz».
Allahın dinini təhrif edən və din hökmlərini dəyişdirən şəxslər tarixdə çoxdur. Lakin Allah-taala onların heç birinə «Əgər bu işlərdən görsən, boyun damarını vurarıq» deyə xitab etməyib. Amma Peyğəmbərə bu cür xitab edir, çünki o, çox böyük bir şəxsiyyətdir. Əgər o, günah edərsə, onun günahı da böyük sayılar. Deməli, insanın elmi və dini şəxsiyyəti nə qədər yüksəkdirsə, o qədər də məs’uliyyəti ağırdır.
Qur’anda öz elminə əməl etməyən alimlər ulağa və itə oxşadılıb. «Ə’raf» surəsinin 176-cı ayəsində Allah-taala günahkar alimin (Bəl’əmi-baura) haqqında belə oxuyuruq:
فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ اِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ اَوْ تَتْرِكْهُ يَلْهَثْ
«Bu adamın itə oxşarı var: Onu qovsan da, sakit buraxsan da dilini çıxardıb elə hey ləhləyir».
«Cümə» surəsinin 5-ci ayəsində də oxuyuruq:
مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْراهَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ اَسْفارا
«Tövratın hökmlərinə mükəlləf olub ona əməl etməyən şəxslər belində kitablar daşıyan ulağa bənzəyirlər».
«Əhzab» surəsinin 30-cu ayəsində isə Peyğəmbərin zövcələrinin günah etmələri haqqında belə buyurulur:
يا نِساءَ النِّبِّي مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفاحِشَة مُبَيَّنَة يُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفِيْنِ
«Ey Peyğəmbərin zövcələri, sizlərdən hər biriniz aşkarda günah etsə, onun əzabı iki qat olacaqdır». Peyğəmbərin arvadları cəmiyyətdə adlı-sanlı şəxslər olduqları üçün onların etdikləri günahın əzabı da artıqdır. Ayədə günahın aşkar edilməsinin vurğu ilə qeyd olunması aşkarda edilən günahın cəmiyyətə mənfi tə’siri ilə bağlıdır.
Rəvayət olunub ki, bir kəs imam Səccad (ələyhissəlm)-ın yanına gəlib ərz etdi:
اِنَّكُمْ اَهْلُ بَيْتٌ مَغْفُوراٌ لَهُ
«Siz Əhli-Beyt Allahın bağışladığı şəxslərindənsiniz».
Həzrət bu sözdən narahat olub o şəxsin cavabında dedi:
«Sənin dediyin kimi deyil. Bizlərdən hər birimiz yaxşı iş görsə, ikiqat savabı var. Günah işə mürtəkib də olsa, onun iki qat əzabı var!»
Sonra O həzrət «əhzab» surəsinin 30 və 31-ci ayələrini oxudu.
1. İmam Sadiq (ələyhissəlam) söhbətlərinin birində buyurur:
يُغْفَرُ لِلْجاهِلِ سَبْعُونَ ذَنْباً قَبْلَ اَنْ يُغْفَرَ لِلْعالِمِ ذَنْبٌ واحِدٌ
«Qiyamət günü alimin bir günahı bağışlanana qədər cahil şəxsin 70 günahı bağışlanar».
2. İslam Peyğəmbəri buyurur: Din alimləri və rəhbər şəxslər pis yola çəkildikdə, camaat da pis yola çəkilər.» O həzrət başqa bir hədisdə belə buyurdu: «Ümmətimin içərisindəki seçilən xüsusi adamlar düz yola gəlməsələr, camaat da düz yola gəlməyəcək.» Sual etdilər:
«Sənin ümmətinin xüsusi adamları kimlərdir?»
Həzrət cavabında buyurdu:
خَواصُّ اُمَّتِي اَرْبَعَةٌ: اَلْمُلُوكُ وَالْعُلَماءُ وَالْعُبّادُ وَالتُّجّارُ
Ümmətimin xüsusi adamları dörddür:
1. Padşahlar.
2. Alimlər.
3. Abidlər.
4. Tacirlər.
Bu kəlamın daha çox izah edilməsini xahiş etdikdə Peyğəmbər buyurdu:
«Padşahlar xalqın çobanlarıdır. Çoban özü canavar olsa qoyunlar nə cür ot yeyə bilərlər? Habelə alimlər camaaatın təbibləridir. Onlar özləri sağlam olmasalar, xalqı necə sağalda bilərlər? Allahın abid bəndələri xalqa düzgün yol göstərən şəxslər hesab olunurlar. Yol göstərənin özü yoldan azdığı halda, yol gedənlərə düz yol göstərə bilməz. Və nəhayət, tacirlər xalqın əmin şəxsləridirlər. Əmin şəxs xəyanət edərsə, kimə ümid bəsləmək olar!»
3. İslam Peyğəmbəri başqa bir hədisdə buyurur:
«Allah-taala qiyamət günü üç şəxslə söhbət etməz, onlara nəzər salmaz, onların günahından keçməz və onları çətin əzaba düçar edər:
Zinakar qoca, zalım padşah və özünü hamıdan üstün bilən yoxsul şəxs.»
4. İmam Sadiq (ələyhissəlam) Şəqrani adlı bir səhabəsinə belə buyurdu:
«Ey Şəqrani! Hər bir şəxsin yaxşılıq etməsi yaxşıdır, lakin sənin yaxşılıq etməyin daha yaxşıdır, çünki sən bizdənsən (yə’ni bizim səhabələrimizdənsən) və adi insanların pislik etməsi pisdir. Səndən isə görünən pislik daha pisdir, çünki sən bizdənsən.»
5. İmam Əli (ələyhissəlam) buyurur:
زَلَّةُ الْعالِمِ تُفْسِدُ الْعَوالِمَ
«Alimin düz yoldan çıxması bütün aləmi korlayar».
O həzrət başqa bir hədisində belə buyurur:
زَلَّةُ الْعالِمِ كَاِنْكِسارث السَّفِينَةِ تُفْرَقُ وَتُفْرَقُ مَعَها غَيْرُها
«Alimin düz yoldan sapması gəminin dənizdə sınması kimidir. Bu halda gəminin həm özü batar, həm də daşıdığı sərnişinləri batırar».
Deməli, camaata rəhbərlik edənlərin, nüfuzlu şəxsiyyətlərin, alimlərin, yazıçıların, böyük təşkilatların, qocaların və seyyidlərin Allah-taala qarşısında məs’uliyyətləri daha ağırdır.
Qocalıq və zəifliyin müxtəlif xəstəliklərə müqəddimə (şərait) yaratdığı kimi, bə’zi günahlar da başqa günahların yaranmasına səbəb olur. Məsələn:
1. Həsəd aparmaq.
Həsəd insanı xəyanət, böhtan, yalan, qətl və bu kimi başqa günahlara vadar edir. İmam Sadiq (ələyhissəlam) bu haqda buyurur:
اِنَّ الْحَسَدَ يَأْكُلُ الاِْيمانَ كَما تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ
«Odun çör-çöpü yandırdığı kimi, həsəd də insanın imanını məhv edir».
Həqiqətən də belədir. Həsəd edən insan öz rəqibinin əleyhinə bir iş görmək üçün bütün işlərə əl atır.
2. Paxıllıq və hərislik.
İnsanda paxıllıq öz malının xumsunu və zəkatını verməməyə, yoxsullara kömək etməməyə və başqa günahlara səbəb olur. Camaat da belə şəxslərin paxıllıq və hərisliyindən narahat olur, onların haqqında bədgüman olur və pis fikirlərə düşürlər. Bu isə yeni bir günahın yaranmasına gətirib çıxarır.
İmam əli (ələyhissəlam) buyurur:
اَلْبُخْلُ جامِعٌ لِمساوي الْعُيُوبِ وَهُوَ زِمامٌ يُقادُ بِهِ اِلى كُلِّ سُوء
«Paxıllıq bütün pislikləri özündə cəmləşdirib. O elə bir vəsilədir ki, bütün çirkin işləri özünə cəzb edir. Hərislik də paxıllıq kimi bir neçə günahın bünövrəsini təşkil edir. Məsələn: Çəkidə az satmaq, möhtəkirlik, baha satmaq, rüşvətxorluq, yaltaqlıq və bu kimi çirkin əməllər hərisliyin (dünya malına hədsiz məhəbbət bəsləməyin) nəticələridir.
3. Yalan.
İnsan yalan danışmaqla özünün bütün günahlarını təsdiq edir. Deməli, yalan elə bir günahdır ki, onun vasitəsilə insanlar yüzlərlə günah edirlər. İmam Həsən əskəri (ələyhissəlam) buyurur:
جُعَلَتِ الْخَبائِثُ كُلُّها فِي بَيْت وجُعِلَ مِفْتاحُها الْكِذْبُ
«Bütün günahların bir otağa yığılmağını fərz etsək, yalan o otağın açarıdır.»
4. Qəzəbli və əxlaqsız olmaq.
İnsanda olan qəzəb söyüş söymək, qeybət etmək, düşmənçilik yaratmaq və bu kimi günahlara səbəb olur. İmam Həsən əskəri (ələyhissəlam) buyurur:
اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ كُلِّ شَرٍّك
(Həddini aşan) qəzəb hər bir pisliyin açarıdır.
Bədgümanlıq, haram mal yemək, şərab içmək, çaxnaşma yaratmaq, qorxaqlıq, təkəbbür və bu kimi günahlar da başqa günahlara bünövrə sayılırlar. Kitabın həcminin kiçikliyini nəzərə alaraq onları şərh vermirik.
Qur’anda 18 qrup şəxslərə, etdiyi günahlardan ötrü lə’nət göndərilib.
«Lə’n» sözü əslində rəhmətdən uzaqlaşdırmaq mə’nasını verir, lakin qəzəblə birlikdə olsa.
Allahın rəhməti bütün şeylərə şamil olur. Belə ki, «Ə’raf» surəsinin 152-ci ayəsində buyurur:
وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَـْيء
«Və Mənim rəhmətim bütün şeyləri əhatə edib».
Lakin buna baxmayaraq, bə’zi insanlar özlərinin pis və yaramaz əməllərinin nəticəsində elə bir məqama çatırlar ki, (okeanın ortasında qalan, lakin içinə bir damla su da keçməyən top kimi) Allahın rəhmət dəryasında onlara rəhmət nəsib olmur.
Qur’anda lə’nətlənmiş şəxslər bunlardır:
Kafirlər və müşriklər, inadkar yəhudilər (haqqı inkar edib bütpərəstlərlə saziş etdiklərinə görə), mürtədlər, hiyləgər qanun pozanlar, əhd-peyman pozanlar, haqqı gizlədənlər, kafir şahlar (yer üzündə fəsad törətdiklərinə görə), iki üzlü münafiqlər, qatillər, iblisə, itaət edənlər ismətli qadınlara böhtan atanlar, düzgün yol tutan dövlət rəhbərləri ilə müxalifət edənlər, yalan şayiə yayanlar, qəlbləri, niyyətləri pak olmayan şəxslər və yalan danışanlar.
Peyğəmbərimizin və İmamlarımızın hədislərində də bə’zi şəxslərə lə’nət göndərilib. Məsələn: Səmavi kitabları təhrif edib dəyişdirən və ona başqa şeylər artıranlara;
Allahın qəza və qədərini qəbul etməyənlərə;
Peyğəmbərimizin əhli-Beytinə hörmətsizlik edənlərə;
Ön cəbhədə vuruşan əsgərlərə göndərilən yardımı mənimsəyənlərə;
Camaatı yaxşı işlərə, hidayət yoluna də’vət edib özü bu işləri etməyən yaxud camaatı pis işlərdən çəkindirib, özü isə pis işlə məşğul olan adamlara.
Bir məşhur hədisdə əql və nadanlıq qoşununa ünvanlanmış günahlardan bəhs olunur. Bu hədisin əvvəlində belə oxuyuruq: Səmaət ibni Mehran deyir: Səhabələrdən bir neçəsi İmam Sadiq (ələyhissəlam)-ın hüzurunda idilər. əql və nadanlıqdan söz düşdü. İmam Sadiq (ələyhissəlam) buyurdu: əql və onun qoşununu, eləcə də nadanlığı və onun qoşununu tanıyın, düz yola hidayət olun.
Səmaət deyir: İmam Sadiq (ə) əvvəlcə əql və nadanlıq məfhumunu izah etdi. Sonra isə onların hər birinə aid 75 xüsusiyyətdən bəhs etdi. Axırda belə buyurdu: Peyğəmbərlər, onların canişinləri və bütün həqiqi mö’minlər əql qoşununa malikdirlər.
İslam dinində müxtəlif ibarələrlə insanlar günahdan çəkindiriliblər. Qur’anda bə’zi günahlar haqqında «onu etməyin» cümləsi ilə rastlaşırıq, məsələn. «Nisa» surəsinin 6-cı ayəsində buyurulur:
وَلا تَأْكلُوها اِسْرافاً
«İsrafkarlıqla onların (yetimlərin) malını yeyib dağıtmayın!»
Günahlardan bə’zisinin haqqında isə «ondan uzaqlaşın» əmri gəlmişdir. Allah-taala «Nəhl» surəsinin 36-cı ayəsində buyurur:
وَاجْتَنِبُوا الطّاغوتَ
«Şeytandan (tağutdan) uzaq olun!»
Günahların bə’zisindən isə «ona yaxınlaşmayın» cümləsi ilə çəkindirilmişdir. «ə’nam» surəsinin 151-ci ayəsində belə oxuyuruq:
وَلا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ
«Pis işlərə yaxın durmayın, istər gizli olsun, istərsə aşkarda».
«Onu etməyin» cümləsi ilə «ona yaxın durmayın» cümləsi günah haqqında iki cür xəbərdarlıqdır. Məsələn, neft haqqında deyirik: «Ona kibrit vurmayın», amma benzinin haqqında «kibriti ona yaxınlaşdırmayın» ifadəsini işlədirik. Çünki benzinin xətəri neftin xətərindən qat-qat çoxdur və kibritin benzinə yaxınlaşması da təhlükə yarada bilər.
Zina etmək, yetimin malını yemək, kafirlərin (müsəlmanların səngəri olan) Məscidül-hərama daxil olmaları kimi günahlar benzinlə kibritin yaxınlaşması kimidir. Bu günahları etmək haqqında fikirləşmək belə təhlükəlidir. Qur’anda bu günahlar haqqında «ona yaxınlaşmayın» ifadəsi işlədilmişdir.
Kafirlərin Məscidül-hərama daxil olmaları haqqında belə buyurulur:
فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدِ الْحَرامِ
«Kafirlər Məscidül-hərama yaxınlaşmamalıdırlar!»
İnsanda günah etməyə olan maraqları tanımaq üçün bə’zi mətləbləri aydınlaşdırırıq.
1. İnsanda bə’zi xislətlər vardır ki, onları tanıyıb onlardan düzgün şəkildə istifadə etmək lazımdır. İmam Əli (ə) buyurur:
«Allah-taala mələklərə ancaq əql verdi (onlar həmişə Allaha ibadətlə məşğuldurlar), heyvanlara isə ancaq qəzəb və şəhvət verdi.
وَشَرَّفَ الاِْنْسانَ بِاعْطاء الْجَميعِ
Amma insana onların hamısını (əql, şəhvət, qəzəb) bağışlayıb, onu şərəfli bir məxluq etdi.»
Əgər insan öz əqlinin istəklərini yerinə yetirsə, onun Allah yanında mə’nəvi məqamı mələklərdən də üstün olacaqdır, çünki insanda qəzəb və şəhvət olduğu halda, əqlinin dediklərini yerinə yetirib; yox əgər qəzəb və şəhvətinin istəklərinə tabe olsa, onda heyvanlardan da aşağı səviyyədə olar, çünki o, ağlı olan halda qəzəb və şəhvətin istəklərini yerinə yetirib. Qur’anda öz əqlini bir yana qoyub ancaq heyvani qərizələrdən bəhrələnən insanlar haqqında belə oxuyuruq:
اُولئِكَ كَالاَْنْعامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ سَبِيلاً
«Heyvan kimi şeydir onlar, yox heyvandan da betərdilər, doğru yoldan daha uzaq düşüblər». (“Ə’raf”, 179)
2. Din alimlərinin dediklərinə əsasən, insanda üç qüvvə vardır ki, günaha zəmin yaradır.
a) Şəhvət qüvvəsi. -Bu qüvvədən düzgün şəkildə istifadə olmazsa,- insanı fəsada və çirkab bataqlığına tərəf yönəldib onu batırar.
b) Qəzəb qüvvəsi. Bu qüvvə insanın qəzəblənməsinə səbəbdir. -Qarşısı alınmazsa-, insanı başqalarına zülm, təcavüz və əziyyət etməyə vadar edər.
v) Vəhşiyyə qüvvəsi. Bu qüvvə insanı özünü uca tutmaq, bütün şeyləri özü üçün istəmək, başqalarının hüququna təcavüz etmək və bu kimi günahlara yönəldir. Günahların mahiyyəti, yaranma səbəbləri haqqında bir az fikirləşsək, onda görərik ki, onların (hamısı da olmasa) çox hissəsi bu üç qüvvədən bəhrələnir. Bu üç qüvvə insanın vücudunda zəruridir. Lakin əgər onlardan düzgün istifadə olunmasa, istənilən qədər günahların meydana gəlməsinə zəmin yaradacaqlar. Mətləbin daha da aydınlaşması üçün bu misala diqqət yetirin:
Çayın suyu bağlar və əkin sahələri üçün həyat rəmzidir. Əgər çayın qarşısında bir bənd düzəldilsə və çayın suyu o bəndə yığılsa, bu halda suyun heç bir zərəri yoxdur. əksinə suya ehtiyac olan zaman ondan istifadə edəcəyik. Amma əgər çayın qarşısında bənd düzəldilməsə, şübhəsiz, sel gələndə bütün evlərə, bağlara və əkin sahələrinə ziyan vuracaqdır. İnsan da belədir. Qəzəb qüvvəsi onun üçün lazımdır ki, özünü qoruya bilsin. Eləcə də şəhvət qüvvəsi təbii istəklərə cavab vermək və nəsil artırmaq üçün lazımdır. Lakin bu iki lazımlı qüvvə öz hədlərini aşsa və onlardan, düzgün istifadə olunmasa, cəmiyyətdə çoxlu cinayətlər və cinsi əxlaqsızlıqlara səbəb olacaqlar.
| Geriyə | Mündəricat | Növbəti |